KALKAN BALIĞI (Psetta maxima)

Kalkan balığı (Psetta maxima), Scophthalmidae familyasına ait, gözleri vücudunun sol tarafında bulunan ve sağ tarafı ile denizin tabanında yatan bir yassı balık türüdür. Atlas Okyanusu'nun doğusunda kıyı yakınlarında, Akdeniz'de, Ege Denizi'nde, Marmara Denizi'nde ve Karadeniz'de, 20m ila 70m derinlikte yaşar. Denizin dibinde yaşayan küçük balıklar, yengeçler ve diğer küçük deniz hayvanları ile beslenir. Neredeyse tamamen yusyuvarlak olan bu pulsuz ve tüketicilerin sevdiği balık türü ortalama 50-70cm boyuna ulaşır. Boyu bir metreye ve ağırlığı 20kg'ya varmış olanları çok nadir tutulur.

Dişileri ilkbahar ve yaz boyunca, denizin 10-40m derinliğinde, kendi büyüklüğüne göre 10 milyon ila 15 milyon yumurta döker. Erkek balık bunları dölledikten 7-9 gün sonra bu yumurtalardan mekik şekilinde vücutları olan yavrular çıkar. Bu yavrular 8-10cm boya ulaşana kadar ve metamorfozları başlayana kadar sığ sularda plankton ile beslenerek yaşarlar. Ancak sağ gözleri kafalarının sol tarafına doğru kaymaya başlayınca ve yassılaşmaya başladıkları zaman derin sulara göç ederler. 5 yıl sonra kendileri de çiftleşip üreyebilirler.

Kalkan, genelde tavada pişirilir. Yemeden önce derisindeki düğmeler ayıklanmalıdır. Ayrıca eti çok yağlı olmamakla beraber bazı balık severlerin en sevdiği balıktır. Genelde pahalı olduğu için istavrit, hamsi kadar çok satılmaz.

Kalkan balığı ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen fazla bulunmamaktadır. Bunun başlıca nedeni bilinçsiz avlanmadır. Yavru kalkan balıkların avlanması sonucu avlanabilir boyuttaki kalkan balığının sayısı azalmıştır. Kalkan Karadeniz sahillerinde bulunmaktadır ve dip balığıdır. Kumluk bölgede yaşar ve sahile 15-30m uzaklıkta kalkan avlayabilirsiniz.

Dişi Kalkan Ve Erkek Kalkanların Farkı
Kalkan balığının erkeği her zaman daha değerlidir. Bunun sebebi ise dişi kalkanlarda bulunan havyar kesesi sebebiyle, aynı büyüklüklerdeki erkek ve dişi kalkandan, erkek kalkanda daha çok et bulunmasıdır.

Peki Dişi Ve Erkek Kalkanı Nasıl Ayırırız?
Bildiğiniz gibi, kalkan balığında küçük kemiksi düğmeler bulunur. Erkek kalkanda bu düğmelerin sayısı çok fazla iken (neredeyse tüm karın bölgesi kaplıdır), dişi kalkanda ortalama 5-10 taneyi geçmez. Ayrıca, erkek kalkanın karın bölgesi, dişi kalkana göre daha etli olur.

Diğer Dip Balıklarından Nasıl Ayırırız?
Kalkan balığını dil, pisi gibi çok benzer diğer dip balıklarından ayırmanın en temel yolu gözlerdir. Kalkanın gözleri, kafasının sol tarafında iken, diğer dip balıklarının sağ taraftadır.

Ekonomik Değeri
Kalkan balığı, çok lezzetli eti sayesinde çok önemli bir ekonomik değere sahiptir. Yıl içerisinde kilosu 40-100TL arasında değişen fiyatlarla satılırlar. Bu yüzden de avcılığı çok makbüldür.

Ancak, Karadeniz'in bir kalkan cenneti olmasına karşın, Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler arasında, sadece ülkemizde kalkan yaygın olarak yenilmektedir.

Avcılığı:

Zaman:

Kalkan avı yılın hemen her zamanı yapılabilse de, en verimli zaman, kalkan balığının yumurtlamak için sığ sulara geldiği şubat ayı başı ile mayıs sonu arasıdır.

Mera Özellikleri:

Kalkan, çok yavaş hareket eden bir balıktır. Çok az yer değiştirir. Genellikle kendini kamufle etmek için kuma gömer ve o şekilde avlanır. Dibi kum olan suları sever. Dolayısıyla kalkan avı için en verimli avlaklar, dip yapısı kum olan plajlar ve kumsallardır.

Ayrıca denizin biraz dalgalı olması, yemin dipte hareket ederek daha fark edile biri olması açısından faydalıdır.

Kullanılan Yemler:

Kalkan avında akyem adı verilen, istavrit, sardalya, izmarit, hamsi, kolyoz, uskumru, zargana gibi balıklardan elde edilen yemler kullanılır. Bunların arasında, çok bulunabilirliği ve etinin sert olmasıyla iğneden düşme ihtimalinin zayıf olmasının yanı sıra, verimliliği ile de istavrit bir adım öne çıkar.

Yemlerimizi iğnemize takarken, fileto halinde takabileceğimiz gibi, balığı enlemesine 2-3’er santimlik dilimlere ayırıp, döner şeklinde de takabiliriz. Kalkan balığının ağzı çok fazla açılabilir ve yemi bir seferde yutar.

Kullanılan Takımlar:

Daha önce de bahsettiğimiz gibi, kalkanın bir dip balığı olması itibariyle, kalkan avında, klasik üçlü dip takımının yanı sıra, kalkan avı için üretilmiş, yemi mümkün olduğunca dibe yaklaştırmaya yarayan, özel aparatlar kullanılır.

Kalkan, kendini gömdüğü kumda beklerken, dipte ve dibin hemen 15-20cm üzerindeki avlara saldırır. Yani kullandığımız takımda yemlerimiz, bu civarlarda, mümkün olduğunca dibe yakın olmalıdır.

Ayrıca her ne kadar kalkan mücadeleci bir balık olmasa da, yakalandığını anladığında kendini iyice kuma gömer ve vakumlar. Bu sebeple kalkanı olduğu yerden kaldırmak bir hayli güçtür. Dolayısıyla kullanacağımız misina ve iğneler, aşağıda da belirteceğim gibi, mümkün olduğunca sağlam olmalıdır.

Misina:

Kalkan balığında, misinamızın görünmezliği ön planda olmadığından, özellikle beden olarak 0.50-0.70mm gibi misinalar kullanabiliriz. Kösteklerde ise nispeten daha ince 0.35-0.40mm civarında misinalar tercih edilir.

İğne:

Kalkan avında genellikle 1-3/0 arası iğneler kullanılır. Kalkan avında iğne seçiminde bir noktaya değinmekte fayda var. Denize iade etmemiz gereken bir kalkan yakaladığımızda, Kalkan yemi hemen yuttuğu ve mideye indirdiği için, iğneyi çıkarmak neredeyse imkansızdır. Bu sebeple kalkan avında kullanacağımız iğneleri seçerken, çok kolay paslanan iğnelerden seçersek, kalkanı denize iade ettiğimizde, iğne hemen paslanacak ve kalkan iğneden kurtulacaktır.

Limitler:

Denizlerde ve İç Sularda Amatör (Sportif) Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Sirküler'e göre kalkan balığının boy limiti 45cm, adet limiti 2 adettir.

Kalkan balığı çiftliğinde yem vakti: