TRANÇA BALIĞI (Dentex gibbosus)

Mercan ailesinin sularımızdaki en büyük örneğidir. Ege ve Akdeniz'e özgü türdür Marmara ve Karadeniz de bulunmaz dense yeridir. Yaşam alanı çoğunlukla 20-50m sular olamakla beraber 200m'ye kadar taş ve kayalık dip yapısında yaşarlar. Yaşlı bireylerde anten düşerek balığın baş kısmında çıkıntı oluştuğu gözlemlenmiştir. Çoğunlukla kabuklular, kafadan bacaklılar ve küçük balıklar ile beslenirler. Trança, antenli mercan, altın kaş yerel isimleri ile de bilinir.

Yabancıların da iyi bildikleri bu balığa bluespotted seabream (İng.), bluepointed porgy, goldenhead porgy (ABD), stiktofagri (Yun.) isimlerini vermişlerdir. Rengi sırt ve yanlarda pembe, karında beyazdır. Vücudunda genelde karnın üst tarafında kalmak kaydı ile sırttan kuyruğa doğru mavi benekler bulunur. Kafası büyük gözleri iridir. Ağzı küçük, çeneleri çok kuvvetlidir. Erkeklerin başında bir tümsek bulunur. Yüzgeçleri çok gelişmiştir ve vücudu ile aynı renktedir. Sırt yüzgecinin üçüncü, dördüncü ve beşinci ışınları uzamış balığa antenli mercan denmesine neden olmuştur. Yan yüzgeci büyük ve oyukludur. Göçmen balıktır yaşadığı tüm sularda göçler yapar. Yazları havanın ısınması ile Ege sahillerinde görülürken kışın hava serinleyince güneye Kuzey Afrika kıyılarına sokulur. Üremeleri hariç genelde derin sularda bulunurlar yetişkinlere 200m derinlikler de sık rastlanırken gençleri daha sığlıklarda bulunur. Genelde kayalık, taşlık gibi sert zeminli diplerde bulunur. Herşey yiyicidir, eklembacaklıları severek yer bu arada küçük balıklarda menüsünde bulunur. İki yaşında cinsel olgunluğa erişirler, hermafrodittirler. İri balıktır 1 metre ve daha fazla büyür 10 kiloluklarına sık rastlanır. Türkiye sularında 20-25 kiloluklarından da bahsedilmektedir. Eti çok lezzetlidir. Trança şiş Ege'nin meşhur yemeklerindendir, gözü bile lezzetlidir ve emerek yenilmektedir. Sayıca az olduğundan ekonomik değeri ülkemizde daha çok yöreseldir.

Mercan ailesinden ve fangri ile aynı türdendir. Sıcak ve ılık denizlerin 20-25m derinlerinde yosun ve bitki örtülü kumluk veya taşlıklarda tek başlarına yaşar. Kış aylarında 150-200m derinlere iner. Kuvvetli çenesi ve dişleriyle her türlü kabukluyu kırıp yiyebilir. Hem erkek, hem de dişi karakteri gösterir. Yaz aylarında üreme yapar. Geçmişte aşırı avlanılması, neslini çok azaltmıştır.

Trança mercan ailesinde sinarite yakın, sinarite akraba bir türdür. O da 20kg üzerine büyüyebilecek kapasitede bir balıktır. Ülkemiz sularında sinaritle kıyaslandığında oldukça nadirdir. Bunun en büyük nedeni küçükken sıradan mercanlarla karıştırılarak büyük kıyıma uğramasındandır. Özellikle küçüklerine sırt yüzgeçlerinin ön iki ışını diğer ışınlarından oldukça uzun olduğundan antenli mercanla karıştırılır. Trança büyüdükçe bu anten diye ifade edilen uzun ışınlarını kırar, köreltir. Amator balıkçımız trançayı küçükken tanımakta çok büyük zorluk içersindedir.

Trança amatör balıkçılık açısından trofe değeri sinaritten bile daha büyük, muhteşem bir avdır. Amatör balıkçılığımızın geleceği, amatör balıkçılarımızın trofe balıkçılığa özendirilmesi açısından trançanın büyümesine önem verilmesi ve bu nadide balığın ülkemiz sularında iri, verimli avlanabilmesine yatırım yapılması sinaritten bile çok daha önem arzeder.

Bu balığın tebliğlerde adının bile geçmeden, diğer balıklar sınıfına sokulması anlaşılmaz bir yanlışlıktır.

Kişi başına günde min 40cm'den aşağı olmamak kaydıyla, günde 1 tane alıkoymaya izin vererek tebliğ kapsamına girmesinde amatör balıkçılığımıza yatırım ve sürdürülebilir balıkçılık açısından büyük önem vardır. Trança toplumumuza önemi anlatılıp, küçüklerinin zarar vermeden salınması mentalitesinin topluma acilen verilmesi gereken çok nadide bir balık ve avdır.

Trança kuvvetli bir çeneye sahip güçlü bir balıktır. 50m ve civarı sularda oltaya takıldığında göstereceği direnme tüylerinizi diken diken edecektir. Avı amatörler arasında çok yaygın olmamakla birlikte çok zevklidir.

Nerelerde Bulunur
Taşlık, kayalık derin sularda yaşar. Nadiren kıyılara yaklaşırlar.

Beslenmesi Ve Yemleri
Sardalya, kolyoz, sübye, kalamar, ahtapot, iri karides trançanın sevdiği yemlerdir. 7-8cm boyunda olan yemler bütün olarak, daha büyükler ise yaklaşık olarak bu boyda kesilerek kullanılır. Sübye ve kalamar da küçükse bütün olarak, büyükse sadece kafası bütün olarak, gövdesi ise yaprak yem şeklinde kesilip yem olarak kullanılır. Fazla derin olmayan sularda ise yaprak yem olarak kesilmiş balıklar kullanılır.

Avcılığı

Sığ sularda avlanıyorsanız zorlu bir direnişle karşılaştığınızda, bedene takmak için yanınızda bir şamandıra bulundurmanızda fayda vardır. Takımı kesmekten ziyade koparır. Bunun için sağlam ve kalın kesitli malzemeler kullanmak gerekir. Bağlantı noktalarındaki düğüm katları sağlam olmalıdır.

Beden 0.70mm, ek bedenler 0.60mm ve köstekler için 0.50mm misina kullanmak gerekir. Bedenden sonra 4cm'lik sağlam bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne 25cm'lik bir kolçak yapılıp koçağın diğer tarafınada sağlam bir üçlü fırdöndü bağlanır. Daha sonra 60cm'lik ek bedenler ile aynı şekilde iki tane daha üçlü fırdöndü eklenir. Üçüncü üçlü fırdöndünün alt ucuna 0.35mm misinadan 60cm'lik bir ek beden ile 100gr civarında bir kurşun bağlanır. Üç adet üçlü fırdöndünün orta ucuna 35cm'lik köstekler bağlanır. Kösteklerin ucunda 2310 model 4-7 numara iğne bağlanmış olmalıdır.

Jigging
Trançanın bir diğer avcılığı da jigging ile yapılır. Ege ve Akdeniz'de derinliği 50m civarlarında olan taşlık, yarbaşı gibi alanlarda öncelikle kalamar-ahtapot benzeri jigler ardından 10-20cm arası jigler tercih edilmelidir. Çeker değeri 40lb'den az olmamak kaydıyla ana bedende ip kullanılmalıdır. Trança hava kesesine sahip bir balık olduğundan ilk 10m dipten kalktıktan sonra hava kesesi şişerek gelişi kolaylaşacaktır. Balık tekneye yanaşınca mutlaka kakıç veya kepçe kullanılmalıdır.

Türkiye sularından jigging ile trança avı: